Dyson, ilk Küresel Hava Kalitesi Bağlantılı Veri projesinin sonuçlarını açıkladı. Proje, 2022’den 2023’e kadar 2 buçuk milyondan fazla Dyson hava temizleyicisi tarafından toplanan iç mekan hava kalitesi verilerini analiz ederek kirliliği; gaz, partikül ve kirleticilere ayırarak, günler, aylar, mevsimler ve tüm yıl boyunca trendlerin profilini çıkarttı. Buna göre, ülkelerin üçte ikisinde 2022 yılında yıllık ortalama iç mekan PM2.5 seviyeleri dış mekana kıyasla daha yüksek. Türkiye’de genel olarak iç mekan hava kirliliği dış mekan hava kirliliğinden daha düşükken, İstanbul’da tam tersi bir durum söz konusu; iç mekan havası dış mekan havasından daha kirli. Türkiye, Avrupa’nın havası en kirli ülkeleri arasında yer alıyor.
Veriler, MyDyson uygulamasına bağlı Dyson hava temizleyicilerden geliyor; veri hacmi yarım trilyon veri noktasını aşıyor ve iç mekan hava kirliliğinin anlaşılmasına ve farkındalık yaratılmasına yardımcı olmak için küresel olarak iç mekan hava kalitesinin kesin bir haritasını çıkarıyor. Bu proje, çok sayıda veriden yola çıkarak iki tür kirleticiye odaklanıyor: PM2.5 ve Uçucu Organik Bileşikler (VOC’ler). PM2.5, tipik bir insan saçının 1/25’i kadar olan 2,5 mikron çapındaki partikülleri ifade ediyor. Bu partiküller çıplak gözle görülemiyor ama solunabiliyor. Kaynaklar arasında; odun sobaları, gazlı pişirme ve ısıtma sistemleri, polenler, evcil hayvan tüyleri ve toz bulunuyor. VOC’ler ise, temizlik veya yemek pişirme gibi faaliyetlerin yanı sıra deodorant ve vücut spreyi, mum, mobilya ve döşeme gibi ürünlerden yayılabilen benzen ve formaldehit gibi gaz kirleticileri ifade ediyor.
İSTANBUL’DA İÇ MEKANLAR DIŞ MEKANLARA GÖRE DAHA KİRLİ
P.M2.5 değerleri incelendiğinde, çoğu ülkede iç mekan hava kirliliğinin dış mekan hava kirliliğinden daha yüksek olduğu görülüyor. Türkiye’de genel olarak iç mekan hava kirliliği dış mekan hava kirliliğinden daha düşükken, araştırma sonuçlarına göre İstanbul’da tam tersi bir durum söz konusu ve iç mekan havası dış mekan havasından daha kirli. İstanbul, araştırmadaki şehirler arasında en yüksek P.M2.5 değerlerine sahip 10’uncu şehir olarak sıralanıyor.
EN YÜKSEK KİRLİLİK SEVİYELERİ KIŞ AYLARINDA GÖRÜLÜYOR
Dyson hava temizleyici verileri, kış döneminin küresel olarak en kirli mevsim olduğunu gösteriyor. Bununla birlikte araştırmada yer alan tüm ülkeler en kirli zamanlarını kış aylarında yaşıyor. Araştırmaya göre, Türkiye için hava kirliliğinin en yüksek olduğu ay aralık, İstanbul için şubat ayı. İstanbul’un yıllık ortalama PM2.5 seviyesinin DSÖ yıllık maruziyet kılavuzunun dört katı olduğu görülüyor. Ulusal ortalama veriler, aralık ayında DSÖ kılavuzunun 5,5 katına ulaşırken; İstanbul iç mekan hava kalitesi verilerinde şubat ayında DSÖ maruziyet kılavuzunun 5 katına ulaşıyor ve aralık, ocak ve mart aylarında neredeyse 5 katına ulaşıyor.
Hava temizleyicilerden 2022 yılı boyunca elde edilen verilere küresel olarak bakıldığında, ülkeler ortalama PM2.5 seviyelerine göre sıralandığında bazı şaşırtıcı sonuçlar ortaya çıkıyor. İncelenen tüm ülkelerde iç mekan PM2.5 yıllık ortalamalarına bakıldığında, DSÖ yıllık maruziyet kılavuzunun (5 µg/m3) pek çok ülke tarafından aşıldığı görülüyor. (Hindistan 11 kat, Çin 6 kat, Türkiye ve BAE 4 kat, Güney Kore, Romanya, Meksika, Hong Kong SAR ve İtalya ise 3 kat) Ülkelerin P.M 2.5 değerleri yıllık olarak incelendiğinde Türkiye; Hindistan, Çin, BAE, Güney Kore, Romanya, Meksika, Hong Kong SAR, İtalya, Polonya ile birlikte en yüksek değerlere sahip 10 ülke arasında yer alıyor ve dünyada 3. sırada konumlanıyor. Türkiye, aynı zamanda Avrupa ülkeleri arasında en yüksek P.M 2.5 değerine sahip ülke konumunda bulunuyor. Avrupa’da Türkiye’yi Romanya (6.), İtalya (9.) ve İspanya (14.) takip ediyor.
TÜRKİYE EN YÜKSEK VOC DEĞERLERİNE SAHİP ÜLKELER ARASINDA
PM2.5’in aksine, Dyson hava temizleyicilere göre yıllık VOC seviyeleri en yüksek olan ülkeler Avrupa ülkeleri olarak görülüyor. Avusturya listenin başında yer alırken onu Romanya, Almanya, İsviçre, Polonya ve Türkiye takip ediyor. İtalya 8. ve İrlanda 10. sırada yer alıyor. Ortalama yıllık PM2.5 için üst sıralarda yer alan Tayland, BAE, Tayvan, Malezya, Hong Kong SAR ve Güney Kore gibi birçok ülke, yıllık VOC seviyelerine bakıldığında listenin ilk yarısında yer almazken, ABD, Fransa, İspanya ve Danimarka daha üst sıralarda yer alıyor.
Benzer şekilde, Avrupa şehirleri de diğer bölgelere kıyasla iç mekanlarda yüksek VOC seviyelerine maruz kalıyor. Münih en üst sırada bulunan şehir olurken onu Pekin, Köln, Berlin ve Viyana takip ediyor. Sadece Pekin hem yıllık PM2.5 hem de VOC için ilk beş şehir arasında yer alırken, Delhi, İstanbul, Şangay ve Mexico City her iki kirletici türünün ortalama seviyesi için ilk onda yer alıyor. İç mekan VOC seviyeleri sıralamasına göre ilk 10 Avrupa ülkesi Avusturya, Romanya, Almanya, İsviçre, Polonya, Türkiye, Hindistan, İtalya, Çin ve İrlanda olarak ortaya çıkıyor.
AKŞAM KİRLİLİĞİ GÜNÜN DİĞER SAATLERİNDEN DAHA YÜKSEK
İncelenen 37 ülkeden 30’unda, iç mekan PM2.5 seviyeleri akşam ve gece saatlerinde en yüksek seviyeye ulaşırken; bu da insanların çoğunun işte, okulda veya başka bir yerde olmak yerine evlerinde geçirdikleri zamana denk geliyor. Bu nedenle, hava temizleyicilerden alınan veriler, bu daha uzun ve daha kirli dönemin evlerde PM2.5’e maruz kalmanın artmasına neden olabileceğini gösteriyor. Küresel olarak en yoğun saatler çoğu coğrafyada akşam 6 ile gece yarısı arasında yer alırken Güney Doğu Asya’da (Tayland, Filipinler, Hindistan) en kirli saatler sabah 7 ile öğlen arasına denk geliyor. Güney Kore ve Meksika, sırasıyla gece yarısı ile sabah 7 ve sabah 9 ile öğleden sonra 3 arasında en yüksek kirlilik seviyelerinin görüldüğü diğer iki önemli istisna oluyor.
Tipik 24 saatlik dönemde, bazı coğrafyalar günün yüzde 50’sinden fazlasını Dünya Sağlık Örgütü’nün PM2.5 için tavsiye ettiği günlük maruziyet kılavuzunun (15 µg/m3) üzerinde geçiriyor. Bu ülkeler arasında Çin, Hindistan, Güney Kore, Meksika, BAE ve Türkiye bulunuyor. Şangay, Pekin, Shenzhen, Delhi, Mumbai, Viyana, Mexico City, Dubai ve İstanbul’daki evlerin tümü de 2022 yılı boyunca 24 saatlik sürenin yüzde 50’sinden fazlasını DSÖ kılavuzlarının üzerinde geçiriyor. Berlin, Roma, Milano, Madrid ve Polonya ve Romanya’daki ulusal ortalamanın tamamı, bir günün bir kısmını günlük PM2.5 maruziyeti için DSÖ kılavuzlarını aşarak geçirdiğini gösteriyor.
OTOMATİK MODUN KÜRESEL OLARAK DÜŞÜK KULLANIMI
Küresel olarak, hava temizleyicilerinin sadece yüzde 8’i zamanın dörtte üçünden fazlasını otomatik modda (makinenin hava kalitesini sürekli olarak izlediği ve değişen kirlilik seviyelerine otomatik olarak yanıt verdiği mod) geçiriyor. ABD, otomatik moddaki temizleyicilerin oranında (yüzde 14) başı çekerken, Şikago şehir listesinin başında yer alıyor ve onu New York, Toronto ve Los Angeles takip ediyor. Türkiye’deki kullanıcılar hava temizleyici cihazları çoğunlukla manuel modda kullanmayı tercih ederken, otomatik modda kullananların oranının oldukça düşük olduğu gözleniyor.
Dyson Hava Temizleme Mühendislik Direktörü Matt Jennings, “Bağlantılı hava kalitesi verilerimiz, dünyanın dört bir yanındaki evlerde iç mekan hava kirliliğinin gerçek sorunlarını anlamamızı sağlıyor. Bu bize Dyson hava temizleyicilerin kullanıldığı gerçek ortamlarda yaşanan kirlilik problemini doğrudan anlama ve problemin üstesinden gelmek için daha iyi teknolojiler tasarlama imkanı sunuyor” dedi.
“İÇ MEKAN HAVA KİRLİLİĞİ ARAŞTIRMALARI GİDEREK ARTIYOR ANCAK HENÜZ YETERİNCE GELİŞMEDİ”
Londra Üniversitesi Akademisi’nde Yoğun Bakım Bölümü Başkanı ve Dyson’ın Bilimsel Danışma Kurulu Başkanı Profesör Hugh Montgomery ise “Hepimiz hava kirliliğinin açık havada yaşanan bir sorun olduğunu düşünüyoruz. İç mekan hava kirliliği araştırmaları giderek artıyor ancak henüz yeterince gelişmedi. Dyson’ın araştırmasının sonuçları, dünya genelinde evlerdeki gerçek kirlilik seviyeleri hakkında değerli bir fikir vererek günlük, aylık ve mevsimsel kirlilik seviyelerini anlamamıza yardımcı oluyor. Dyson verileri inanılmaz derecede güçlü bir eğitim aracı ve olumlu etki yaratma noktasında sayısız fırsat sunuyor. Çevremizdeki kirliliği anlamak, kirliliğe maruz kalmamızı azaltmanın ilk adımıdır” diye konuştu.
